เมโสโปเตมีย แหล่งอารยธรรมห้องสมุดยุคแรก
หากจะนับเอานิยามของห้องสมุดเป็นสถานที่เก็บหนังสือที่มีการเก็บอย่างเป็นระบบ
อาจจะใช้ไม่ได้กับห้องเก็บหนังสือในยุคก่อน ซึ่งคงยังไม่มีระบบในการจัดเก็บเป็นแน่
อีกทั้งทุกวันนี้ก็ยังไม่มีข้อสรุปใดๆ ว่ามีห้อสมุดแห่งแรกของโลกเกิดขึ้นที่ไหน
เมื่อไหร่ เราค้นพบเพียงแต่ห้องสมุดที่มีอายุเก่าแก่มากๆ เท่านั้น
คำว่าห้องสมุดในภาษาฝรั่ง Library กำเนิดมาจากภาษาละตินคำว่า
Liber ที่แปลว่า หนังสือ แต่หนังสือในยุคแรกๆ
ไม่ใช่เป็นรูปเล่มอย่างที่เราเห็น นักประวัติศาสตร์ได้แบ่งช่วงอายุของการศึกษาทางประวัติศาสตร์ไว้เป็นยุคก่อนประวัติศาสตร์และยุคประวัติศาสตร์
โดยเอาการถือกำเนิดของการบันทึกเป็นเกณฑ์ตัดสิน หมายถึงว่าช่วงเวลาที่มนุษย์มีการจารึกข้อความลงเป็นลายลักษณ์อักษร
ก็ให้ถือว่าช่วงนั้นเข้าสู่ยุคประวัติศาสตร์ เพราะถือว่าเริ่มมีการบันทึกข้อมูลไว้เป็นหลักฐานนั่นเอง
การบันทึกข้อมูลในยุคโบราณทำบนแผ่นดินเหนียวบ้าง
ใบไม้บ้าง แผ่นไม้บ้าง แผ่นหินบ้าง หนังสัตว์ จนเริ่มมีการคิดค้นสร้างกระดาษขึ้นมาเกิดเป็นกระดาษปาปิรัส
และผู้ที่ทำการบันทึกก็มิใช่คนธรรมดา ต้องเป็นผู้ที่มีความรู้
ก็คือพวกนักบวช หมอผี นักปราชญ์ที่อยู่ในราชสำนักเป็นส่วนใหญ่
ดังนั้นจึงอาจเป็นไปได้ว่าห้องสมุดแห่งแรกน่าจะถือกำเนิดภายในราชสำนัก
มีการค้นพบห้องสมุดโบราณแห่งหนึ่งกลางทะเลทราย
นับอายุได้ราว ๓,๐๐๐ ปีก่อนคริสตกาล เป็นห้องสมุดของพระเจ้าซาร์กอน
แห่งอัสซีเรีย ค้นพบแผ่นดินเหนียวจารึกอักษรรูปลิ่ม หรืออักษรคูนิฟอร์ม
(Cuneiform) ซึ่งเป็นของชาวสุเมเรียน เป็นต้นกำเนิดแห่งอารยธรรมเมโสโปเตเมีย
เป็นจุดเริ่มต้นของยุคประวัติศาสตร์ในดินแดนแถบนี้ (หรืออาจจะของโลก)
อาณาจักรโบราณได้เกิดขึ้นและสูญสลายไปตามวัฏจักรจนมาถึงอารยธรรมที่ศิวิไลซ์มากที่สุดแห่งหนึ่งคือ
อารยธรรมไอยคุปต์ ของชาวอียิปต์ พวกเขาถือว่าเจริญก้าวหน้ามากกว่าอาณาจักรใดๆ
ในยุคเดียวกัน ทั้งเรื่องของศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี การปกครอง
วิทยาศาสตร์ และด้วยความที่เป็นเผ่าพันธุ์ที่รักการเรียนรู้ มีการสะสมองค์ความรู้มาช้านาน
จึงมีการรวบรวม บันทึกข้อมูลต่างๆ เก็บไว้จนเกิดเป็นห้องสมุดขนาดใหญ่ขึ้นมา
 |
 |
รูปสลักพระเจ้าซาร์กอนแห่งอัสซีเรีย |
ภาพวาดหอสมุดอเล็กซานเดรีย
จาก Encyclopedia Americana |
ในสมัยของฟาโรห์ปโตเลมีที่
๑ ทรงสร้าง หอสมุดอเล็กซานเดรีย (Library
of Alexandria) ขึ้น นักประวัติศาสตร์ในยุคนี้ได้เอ่ยถึงหอสมุดแห่งนี้ว่าเป็นเสมือนคลังความรู้ที่ยิ่งใหญที่สุดในโลกยุคโบราณ
มีการเก็บรวบรวมข้อมูลจากทุกแขนงวิชาเป็นแผ่นปาริรัสมากมายถึง
๕ แสนกว่าม้วน มีการจัดเรียงอย่างเป็นระบบ แบ่งหมวดหมู่ ทำบทคัดย่อ
(Abstract) มีบทวิจารณ์ (Review) เรียกว่าเหมือนเป็นห้องสมุดในสมัยนี้เลยทีเดียว
แต่ก็เกิดเหตุร้ายขึ้นกับหอสมุดแห่งนี้
หากท่านที่เคยชมภาพยนตร์ฟอร์มยักษ์เรื่อง คลีโอพัตรา (Cleopatra)
ที่สร้างโดยฮอลิวู้ดในปี ๑๙๖๓ ที่มี อลิซาเบธ เทย์เลอร์ เล่นเป็นพระนางคลีโอพัตราผู้เลอโฉม
ริชาร์ด เบอร์ตัน เล่นเป็น มาร์ค แอนโธนี่ และ เรกซ์ แฮร์ริสัน
เล่นเป็น จูเลียต ซีซาร์ คงจำกันได้ว่ามีฉากหนึ่งที่พูดถึงหอสมุดอเล็กซานเดรีย
เมื่อกองทหารของซีซาร์บุกมายังอียิปต์เพื่อปราบปรามพวกกบฎโดยการเผาเมือง
น่าเสียดายว่าไอ้ที่เผาไปนั่นดันลามไปถึงหอสมุดแห่งนี้ด้วย ว่ากันว่าพระนางคลีโอพัตราถึงกับรับสั่งให้ดับไฟที่หอสมุดก่อนโดยไม่ได้ห่วงเลยว่าไฟจะลามมาถึงพระราชวังของพระองค์
ด้วยความที่พระนางเป็นผู้ที่ใฝ่ศึกษาและรักการแสวงหาความรู้ การสูญเสียแหล่งความรู้เช่นนี้ไปจึงสร้างความเสียใจให้พระนางยิ่งนัก
ผลจากเหตุการณ์ครั้งนั้น หอสมุดอเล็กซานเดรีย
ต้องเสียม้วนปาปิรัสไปกว่าครึ่งหนึ่ง และท่านเชื่อหรือไม่ว่าส่วนหนึ่งนั้นถูกทหารโรมันเอาไปทำเป็นเชื้อฟืนเพื่อต้มน้ำร้อนอาบกัน
|
