"สื่อสิ่งพิมพ์กำลังจะถึงกาลอวสาน"
คำพูดนี้อาจไม่เกินความเป็นจริงเมื่อพิจารณาสถานการณ์สื่อสิ่งพิมพ์ทั่วโลกที่ได้รับผลกระทบอย่างรุนแรงจากสื่อดิจิทัล รายได้จากการโฆษณาเป็นกำลังหลักในการหล่อเลี้ยงสื่อสิ่งพิมพ์ให้ดำรงอยู่ได้ จากผลการสำรวจโดย สมาคมโฆษณาดิจิทัล (ประเทศไทย) (DAAT) พบว่า สื่อโฆษณาในสิ่งพิมพ์ในปี 2559 ลดลงถึง ร้อยละ 31.4 จากปี 2558 สวนทางกับสื่อโฆษณาดิจิทัลที่เติบโตมากถึง ร้อยละ 13.2 แต่รายได้จากการโฆษณาก็หาใช่ปัจจัยเดียวที่ทำให้สื่อสิ่งพิมพ์ต้องซวนเซ
พฤติกรรมของผู้บริโภคที่หันมาเสพสื่อออนไลน์มากขึ้น ความสดของเนื้อหาสาระที่มาไวไปเร็วจนต้องติดตามนาทีต่อนาที ต้นทุนการผลิตที่แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง ฯลฯ
ช่วงปี 2558-2560 มีสื่อสิ่งพิมพ์ในประเทศไทยต้องปิดตัวไปแล้วมากกว่า 20 หัว ส่วนที่ยังยืนหยัดอยู่ได้ก็มีจำนวนไม่น้อยที่ไม่ได้แข็งแกร่งดังเช่นกาลก่อน แต่ยังมีนิตยสารคุณภาพอยู่หนึ่งหัวที่ยืนยงมายาวนานถึง 33 ปี และยังคงคุณภาพระดับเกรด A มาอย่างต่อเนื่อง นั่นคือ สารคดี
"สารคดี" มีอะไรดี จึงได้ยืนยาวมามากกว่าสามสิบปี ท่ามกลางกระแสสื่อออนไลน์ในยุคปัจจุบัน
นิตยสารสารคดี มุ่งให้ความรู้สาระแก่บุคคลทั่วไป ไม่หนักจนเป็นวารสารวิชาการ แต่ก็ไม่เบาโหวงจนเกินไป เริ่มวางแผงครั้งแรกเมื่อปี 2528 กว่าสามสิบปีของสารคดี มีบรรณาธิการบริหารมาแล้วสามรุ่น คือ คุณสุชาดา จักรพิสุทธิ์ บรรณาธิการคนแรก คุณวันชัย ตันติวิทยาพิทักษ์ บรรณาธิการที่บริหารมายาวนานถึง 23 ปี และล่าสุดคือ บก.สุวัฒน์ อัศวไชยชาญ
บก.สุวัฒน์ นับเป็นลูกหม้อของสารคดีตั้งแต่ยุคแรก จากตำแหน่งนักวิชาการและนักเขียนประจำสำนักพิมพ์ จนก้าวขึ้นมาสืบทอดตำแหน่งผู้ถือหางเสือนาวาสารคดีอย่างเต็มตัว ต้องรักษาขนบและมาตรฐานความเป็นนิตยสารคุณภาพและยังต้องฝ่าฟันท่ามกลางสภาวะเศรษฐกิจที่ไม่แน่ไม่นอน รวมถึงวิกฤตการณ์สิ่งพิมพ์ในปัจจุบัน
“สารคดีคือการเล่าเรื่องจริงให้คนรู้สึกกับเรื่องนั้นเหมือนได้ไปอยู่ในเหตุการณ์ ทั้งข้อมูลและความรู้สึก และผมคิดว่าสารคดีกำลังทำหน้าที่บันทึกสังคม”
“ผมเป็นเพียงบก.สารคดียุคเปลี่ยนผ่าน จากการเสพสื่อยุคกระดาษไปสู่การเสพทุกสิ่งบนสื่อดิจิทัล”
บก.สุวัฒน์ เคยให้สัมภาษณ์ถึงตัวตนและความรับผิดชอบที่มีต่อสารคดี ซึ่งในช่วงเวลาที่สื่อดิจิทัลกำลังกลืนกินสังคมจนเหลือพื้นที่ให้สิ่งพิมพ์น้อยลงไปทุกที ในฐานะตัวแทนของสื่อสิ่งพิมพ์ที่ยืนหยัดมายาวนานจะมีมุมมองต่อสถานการณ์นี้อย่างไร ทำอย่างไรจึงจะอยู่รอด หรือว่าจะหมดเวลาของสื่อสิ่งพิมพ์แล้วจริงๆ
งานมหกรรมหนังสือ มหิดล-พญาไท บุ๊คแฟร์ ครั้งที่ 12 เรียนเชิญท่านที่สนใจร่วมเสวนาในประเด็น "อวสานสิ่งพิมพ์: ทิศทางของสิ่งพิมพ์ไทยในยุคดิจิทัล" กับ บก.สุวัฒน์ อัศวไชยชาญ บรรณาธิการ รุ่นที่ 3 ของนิตยสาร "สารคดี" วันศุกร์ที่ 23 กุมภาพันธ์ 2561 เวลา 12.00-13.00 น. ณ เวทีเสวนา ลานกิจกรรมตึกกลม คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล (พญาไท)
อ่านเพิ่มเติม
“สุวัฒน์ อัศวไชยชาญ” "สารคดี” นิวลุค (young) ยุคบก.เปลี่ยนผ่าน โดย สำนักข่าวอิศรา
เส้นทางสารคดีของ สุวัฒน์ อัศวไชยชาญ
ขอขอบคุณภาพประกอบจาก
- www.trueplookpanya.com
- www.sarakadee.com
