ประวัติ 12 ภาควิชา
| 1. กายวิภาคศาสตร์ | 2. คณิตศาสตร์ | 3. เคมี | 4. จุลชีววิทยา | 5. ชีวเคมี | 6. ชีววิทยา |
| 7. เทคโนโลยีชีวภาพ | 8. พฤกษศาสตร์ | 9. พยาธิชีววิทยา | 10. ฟิสิกส์ | 11. เภสัชวิทยา | 12. สรีรวิทยา |
6. ภาควิชาชีววิทยา
ภาควิชาชีววิทยา-พฤกษศาสตร์ ถือกำเนิดมาพร้อมกับการจัดตั้งโรงเรียนเตรียมวิทยาการแพทย์ (เตรียมแพทย์เชียงใหม่) เมื่อปีการศึกษา 2501 เช่นเดียวกับภาควิชาเคมี และ ภาควิชาฟิสิกส์-คณิตศาสตร์ ในปีแรกยังไม่มีสถานที่เป็นของตัวเอง ต้องไปอาศัยอยู่ที่ชั้น 3 ตึกเทคนิคการแพทย์ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ ใช้เป็นสถานที่สอนทั้งภาคบรรยายและภาคปฏิบัติให้แก่นักศึกษาเตรียมแพทย์เชียงใหม่ รุ่นที่ 1 จำนวน 64 คน โดยมีศาสตราจารย์ ดร.คลุ้ม วัชโรบล เป็นอาจารย์พิเศษมาบรรยายวิชา General Zoology ส่วนปฏิบัติการนั้นมีอาจารย์พิเศษของภาควิชาเองรับผิดชอบ 2 คน คืออาจารย์วารุณี เลิศศิริ (บุษปวนิช) และอาจารย์ผดุง ว่องพยาบาล ซึ่งถือว่าเป็นอาจารย์ประจำรุ่นแรกของภาควิชาด้วย
ต่อมา โรงเรียนเตรียมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ได้ก่อสร้างอาคารเรียนขึ้นใหม่ที่ถนนศรีอยุธยา ตรงข้ามโรงเรียนอำนวยศิลป์ ภาควิชาชีววิทยา-พฤกษศาสตร์ จึงย้ายเข้ามาอยู่ที่ตึกด้านหน้า และต้องรับผิดชอบการเรียนการสอนนักศึกษาทั้งชั้นปีที่ 1 และชั้นปีที่ 2 สำหรับในชั้นปีที่ 2 ภาควิชาต้องรับผิดชอบเพิ่มขึ้นอีก 3 วิชา คือ Comparative Anatomy, General Botany และ Microbiology โดยอาศัยอาจารย์พิเศษมาช่วยสอนภาคบรรยาย ซึ่งผู้รับผิดชอบสอนวิชา Comparative Anatomy ได้แก่ ศาสตราจารย์ ดร.กำแหง พลางกูร วิชา General Botany ได้แก่อาจารย์อาภรณ์รัตน์ รัตนทารส นอกจากนี้ยังมีอาจารย์ท่านอื่นมาช่วยสอนเพิ่มด้วย อาทิ อาจารย์ ดร.พาณี เชี่ยววานิช มาช่วยอาจารย์ ดร.คลุ้ม สอนวิชา General Zoology ส่วนในเรื่องการปฏิบัตินั้น ภาควิชาต้องรับผิดชอบถึง 4 วิชาหลัก จึงจำเป็นต้องมีอาจารย์ประจำเพิ่มขึ้น ปรากฎว่าในปีนี้ได้รับอาจารย์เพิ่มอีก 3 คน คือ อาจารย์วารี ประสมสุข (ศรีสุวรรณชัย) อาจารย์ทรรศนีย์ อัศเวศน์ (เจียรนัย) อาจารย์วลัย กิติศรีวรพันธ์ (ประสาทกลพิทยา) ปีนี้ถึงแม้ว่าจะย้ายมาอยู่ที่อาคารใหม่ แต่ห้องเรียน ส่วนใหญ่ก็ยังไม่เรียบร้อยดี ห้องบรรยายจึงใช้ห้องเล็ก ๆ ส่วนเวลาทำแล็บนั้น ต้องใช้โรงอาหาร นักศึกษาทุกคนต้องช่วยอาจารย์ยกกล้องและอุปกรณ์ต่าง ๆ ไปเรียนและยกกลับเมื่อเรียนเสร็จเรียบร้อยแล้ว
การสร้างห้องปฏิบัติการชีววิทยาเสร็จเรียบร้อยในปี พ.ศ. 2503 พร้อมกับได้มีการเปลี่ยนชื่อโรงเรียนเตรียมวิทยาศาสตร์การแพทย์มาเป็นคณะวิทยาศาสตร์การแพทย์ มหาวิทยาลัยแพทยศาสตร์ เพื่อรับนักศึกษาเตรียมวิทยาศาสตร์การแพทย์รุ่นแรก เพื่อสอนวิชาวิทยาศาสตร์พื้นฐานให้นักศึกษาที่จะข้ามไปเรียนแพทย์ที่ คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล และคณะแพทยศาสตร์เชียงใหม่ พร้อมกับเปิดรับนักศึกษารุ่นแรกสาขาเตรียมพยาบาลปริญญา เตรียมทันตแพทยศาสตร์ เตรียมเทคนิคการแพทย์ และเตรียมสาธารณสุขศาสตร์ เพิ่มขึ้น ทำให้มีจำนวนนักศึกษาเพิ่มขึ้น และภาควิชาได้ห้องปฏิบัติการสำหรับวิชา Zoology, Botany และ Microbiology อยู่ที่ชั้น 3 ปีกซ้ายตึกหน้า ส่วนห้องปฏิบัติการวิชา Comparative Anatomy (Lab ฉลาม-กระต่าย) อยู่ชั้น 1 ตึกวิจัย ด้านหลัง ติดกับกองพันทหารสารวัตร และในปีเดียวกันนี้ก็รับอาจารย์เพิ่มอีก 2 คน คืออาจารย์เฉลียง จุ้ยฉุน และ อาจารย์สุวรรณา เภกะสุต
ปี พ.ศ. 2511 คณะวิทยาศาสตร์การแพทย์ ได้ย้ายมาที่สถานที่แห่งใหม่ บริเวณถนนพระรามที่หก ตรงข้ามกระทรวงอุตสาหกรรม ด้านซ้ายติดกับโรงพยาบาลรามาธิบดี ด้านขวาติดกับองค์การสนธิสัญญาป้องกันเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (ปัจจุบันเป็นกระทรวงการต่างประเทศ) ภาควิชาได้เข้าอยู่ที่ชั้น 3, 4, 5, และ 6 ตึกชีววิทยา (ตึกบี) ทั้ง 4 ชั้น จะมีห้องพักอาจารย์ ห้องวิจัย ห้องเตรียมแล็บ และแล็บใหญ่ นับว่าเป็นสถานที่มีโครงสร้างที่ดีที่สุด ชั้น 3 ใช้เป็นห้องปฏิบัติการวิชา Zoology ชั้น 4 เป็นห้องปฏิบัติการ Botany ชั้น 5 เป็นห้องปฏิบัติการ Comparative Anatomy และชั้น 6 เป็นห้องปฏิบัติการวิชา Microbiology (สำหรับวิชา Microbiology ระยะแรกที่ย้ายมาอยู่ตึกใหม่ อาจารย์ภาควิชารับผิดชอบในการสอนปฏิบัติการและบรรยายบางส่วน ต่อมาได้ยกให้ไปอยู่ในความรับผิดชอบของภาควิชาจุลชีววิทยา)
ต่อมาคณะวิทยาศาสตร์ ได้จัดสร้างตึกชีววิทยาหลังใหม่ (ตึก N) ติดกับกระทรวงการต่างประเทศขึ้น เมื่อสร้างเสร็จแล้วได้มีการย้ายห้องเรียนและห้องพักอาจารย์มาที่ตึกใหม่ในชั้นที่ 3, 4 และ 5 ส่วนตึกชีววิทยาเก่าเดิมนั้น ชั้น 3 ได้ให้แก่ภาควิชาชีวเคมี ชั้น 5 ให้แก่ภาควิชาเภสัชวิทยา ชั้น 6 ให้แก่ภาควิชาจุลชีววิทยา ส่วนชั้น 4 ยังคงเป็นของภาควิชาชีววิทยา-พฤกษศาสตร์ ต่อมาใช้เป็นศูนย์วิจัยสังขวิทยาและกีฏวิทยาประยุกต์ (Center for Applied Malacology and Entomology)
หลังจากนั้น มหาวิทยาลัยมหิดล ได้จัดตั้งวิทยาเขตศาลายาขึ้นในปี พ.ศ. 2524 ทำให้นักศึกษาชั้นปีที่ 1 ทั้งหมดต้องไปเรียนที่ศาลายา การเรียนการสอนของวิชาต่าง ๆ ต้องไปจัดที่ศาลายา สำหรับการสอนภาคปฏิบัติของวิชาชีววิทยาทั่วไปจึงไปจัดสอนที่อาคารวิทยาศาสตร์ ชั้น 2 และ 3 มีทั้งหมด 8 ห้อง ส่วนนักศึกษาปีที่ 2 บางประเภทวิชายังคงสอนอยู่ที่คณะวิทยาศาสตร์เดิม นอกจากนั้น ภาควิชายังรับผิดชอบนักศึกษาระดับปริญญาตรี ปริญญาโท และปริญญาเอก ของภาควิชาอีกด้วย
รายนามหัวหน้าภาควิชาชีววิทยา
- พ.ศ. 2518-2534 : ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.วิสุทธิ์ ใบไม้
- พ.ศ. 2535-2538 : ศาสตราจารย์ ดร.สุชาติ อุปถัมภ์
- พ.ศ. 2539-2542 : รองศาสตราจารย์ ดร.รจนา แก้วแจ่ม
- พ.ศ. 2543-2546 : ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.มาลียา เครือตราชู
- พ.ศ. 2547-2550 : รองศาสตราจารย์ ดร.ปราณีต ดำรงผล
- พ.ศ. 2551-2558 : รองศาสตราจารย์ ดร.ประหยัด โภคฐิติยุกต์
- พ.ศ. 2559-2563 : อาจารย์ ดร.ศิรวิทย์ สิตปรีชา
- พ.ศ. 2563-ปัจจุบัน : อาจารย์ ดร.ระพี บุญเปลื้อง
ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
- เว็บไซต์ภาควิชาฯ http://biology.sc.mahidol.ac.th
- ติดต่อภาควิชาฯ โทร. 0 2201 5250
ที่มา: “ภาควิชาชีววิทยา” ใน 6 ทศวรรษ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. หน้า 150-154. กรุงเทพ : โรงพิมพ์สุรวัฒน์, 2561.
